Ιωάννης Μακρυγιάννης (1797 – 1864)

Ιωάννης Μακρυγιάννης (1797 – 1864)

«Γεννήθηκε στο Αβορίτι Κροκυλίου, κοντά στο Λιδορίκι Δωρίδας. Μετά τη δολοφονία του πατέρα του από τους Τούρκους, το 1804, έρχεται στη Λιβαδειά. Μέχρι το 1820 που μυείται στη Φιλική Εταιρεία, έχει περάσει πρώτα από τα Γιάννενα και έπειτα από την Άρτα, ασχολούμενος κυρίως με εμπόριο. Προδίνεται και φυλακίζεται, αλλά σύντομα καταφέρνει να αποδράσει. Η πορεία της ζωής του αλλάζει, όταν ο ξακουστός αρματολός Γιώργος Μπακόλας, τον παίρνει κοντά του, στο ασκέρι του. Οι πληγές που απέκτησε κατά τη διάρκεια των αγώνων του, θα τον βασανίζουν μέχρι και τα γεράματά του. Άλλες πληγές, που θα του “χαρίσουν” αργότερα όλοι όσοι τον θεωρούσαν εχθρό για το πολίτευμα της Μοναρχίας, θα σημαδέψουν και τον ίδιο και τις σελίδες της Ιστορίας που τις εξιστορούν…

Η Επανάσταση έχει ξεσπάσει και ο ίδιος δραστηριοποιείται ως οπλαρχηγός, το 1822. Συνεχίζει να μάχεται μαζί με το Νικηταρά στη Σαλαμίνα και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στη Ρούμελη. Αργότερα (απ’ τον Οκτώβρη του 1823 μέχρι και το 1824), βλέπουμε την επιμονή του, να συμφιλιώσει τις παρατάξεις που εμπλέκονταν στον εμφύλιο σπαραγμό που είχε ξεσπάσει στο Μοριά. Στο Μοριά, που τώρα πια θα γράψει, μεταξύ άλλων, μια από τις ενδοξότερες σελίδες της Επανάστασης, με τη νίκη που κέρδισε απ’ τον Ιμπραήμ, στις 16 Γενάρη του 1825. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, σημαδεύονται από γεγονότα όπως ο γάμος του, το ίδιο έτος, η πολιορκία της Αθήνας, το επόμενο, ο θάνατος του φίλου και συμπολεμιστή του Γ. Καραϊσκάκη το 1827,…

… για να τον δούμε το Φλεβάρη του 1829, να αρχίζει τη συγγραφή των “Απομνημονευμάτων” του. Έχει διοριστεί από τον Καποδίστρια “Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής Δύναμης Πελοποννήσου και Σπάρτης”. Μιας που “κάθεται άνεργος” και “δε θέλει να τρέχει εις τους καφφενέδες και άλλα τοιούτα”, αποφασίζει να βάλει σε καλή χρήση τα γράμματα που “καταγίνηκε να μάθει σε ένα-δυό μήνες”. Αυτά τα 24 γράμματα της αλφαβήτου, χωρίς τόνους, πνεύματα και σημεία στίξης, είναι οι γνώσεις του. Με αυτές τις γνώσεις, έγραψε ένα έργο ανεκτίμητης Ιστορικής αξίας. Τυπικά, τα Απομνημονεύματά του, είναι ιστορικό ντοκουμέντο που έγραψε μεταξύ 1829-1850. Ουσιαστικά, είναι ένα μνημειώδες έργο ενός αυτόπτη μάρτυρα, με στέρεη κρίση, σπουδαία ψυχή και ζωή πλούσια σε εμπειρίες μοναδικές. Κληροδοτεί τις επόμενες γενιές, με πληροφορίες για τα γεγονότα της τότε εποχής, την εξέλιξη της πρώην σκλαβωμένης Ελλάδας, μέσα απ’ τα δύσκολα πρώτα χρόνια της και τέλος τις δράσεις και τα ήθη διάφορων μορφών, που είτε επηρέασαν την ίδια την Ιστορία, είτε ήταν παραδείγματα κοινωνικών ζυμώσεων, που βρίσκονταν σε εξέλιξη. Δεν είναι μόνο ένας άξιος αγωνιστής του 1821, αλλά και ένα σημαντικό κεφάλαιο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, μια Εθνική μορφή.

Παράλληλα, μας άφησε μια παρακαταθήκη εξαιρετικά μεγάλης αξίας, όταν κατά τα χρόνια 1836-1840, σε συνεργασία με τον ζωγράφο και αγωνιστή Παναγιώτη Ζωγράφο, μας περιέγραψε την αληθινή ιστορία του 1821. 24 πίνακες, εξαιρετικά απλοί για τα μάτια ανίδεων, εξαιρετικά πολύτιμοι όμως για τα μάτια ιστορικών και καλλιτεχνών, εξιστορούν τα όσα έλαβαν χώρα σε στεριά και θάλασσα.

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, μετά το 1830, πρωτοστατεί σε προσπάθειες για την ψήφιση Συντάγματος. Το 1852, του απαγγέλλεται η κατηγορία της “εσχάτης προδοσίας” κατά του πολιτεύματος (Βασιλεία Όθωνα & Αμαλίας). Φυλακίζεται. Τα παιδιά του “πνιγμένα στα κλάματα και ξιπόλυτα” … και ο ίδιος άρρωστος, με τις πληγές του να τον πονούν αφόρητα.

Το 1853 καταδικάζεται σε θάνατο, μα η ποινή του μετατρέπεται (μετά από μεσολάβηση του πρωθυπουργού Δ. Καλλέργη) σε ισόβια. Συνεχίζει να μειώνεται διαδοχικά, μέχρι το Σεπτέμβρη του 1854, όπου και του δίνεται χάρη. Προλαβαίνει να δει, το 1862, την έξωση του Όθωνα, με το γιο του να πρωτοστατεί στο κίνημα. Ανακτά το βαθμό του υποστράτηγου και μετά από δυο χρόνια του δίνεται ο τίτλος του Αντιστράτηγου. Οι πληγές και η σωματική του εξάντληση, είναι οι δυο μοναδικοί του εχθροί, πριν πεθάνει στις 27 Απρίλη του 1864.

Ο Μακρυγιάννης, είναι ένας από τους δημιουργούς του 1821. Η διαφορά του με πολλές άλλες προσωπικότητες της εποχής του, είναι ότι ο ίδιος αποτελεί ένα μοναδικό συνδυασμό ενός αεικίνητου, γενναίου, ακέραιου και συνάμα ανιδιοτελούς ανθρώπου, με βαθιά πίστη, τόσο στη Θρησκεία, όσο και στα αγαθά Ιδανικά των προγόνων του. Τα κυριότερα στοιχεία που τον έφεραν κοντά με άλλους ήρωες του 1821, ήταν το πάθος του για λευτεριά και δικαιοσύνη.

Αφήνοντας το τελευταίο θέμα της Προεπανάστασης, στρίβουμε αριστερά στον κεκλιμένο διάδρομο-γκαλντερίμι. Απέναντί μας βλέπουμε τον Μακρυγιάννη. Εδώ, τον έχω τοποθετήσει έτσι, ώστε να είναι η πρώτη και μόνη φιγούρα που βλέπουμε καθώς κατεβαίνουμε.

Όλη η σύνθεση της Επανάστασης του 1821, είναι φτιαγμένη με βράχια, τα οποία δημιούργησα έτσι, ώστε να δείξω τον τραχύ αγώνα των ανθρώπων αυτών. Εκμεταλλεύομαι τους αντίθετους όγκους της “Σφαγής του Αλη-πασά”. Οι εξωτερικοί όγκοι του ενός, γίνονται εσωτερικοί του άλλου. Δημιουργώ με λινάτσα και γύψο, πλέγματα-ανοίγματα προς τον ουρανό, για να διηγούνται τα περιγράμματα των βράχων, με βλάστηση ανάλογη της εποχής που άρχισαν οι πρώτες μάχες στο Βαλτέτσι… Ήταν άνοιξη.

Δίπλα από τον Μακρυγιάννη, έχω τοποθετήσει μια σειρά από εικονίσματα, που έχω παλαιώσει. Ο ίδιος ήταν βαθύτατα θρησκευόμενος και ευσεβής. Και οι δυο αυτές λέξεις, έχουν την πιο δυνατή και άδολη σημασία, που μπορεί κάποιος να τους αποδώσει.»

Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994.