Παρατηρητήριο – Ορεινό Πυροβολικό
«Αν και είχε να καλύψει μέτωπο 180 χιλιομέτρων στεριάς και 100 χιλιομέτρων θαλάσσιων ακτών, το Πυροβολικό μας (πεδινό και ορεινό) υπερασπίστηκε την Ήπειρο, υποστήριξε το πεζικό μας, έκαμε άθλους, έφερε νίκες.
Έγινε φάντασμα στον ύπνο και τον ξύπνιο των εισβολέων. Κάρφωσε στις αρχές του Νοέμβρη του 1940, στο Καλπάκι, Ιταλικά τανκ (βολές των οποίων τα θραύσματα αχρήστευσαν τις ερπύστριες), διέλυσε αντίπαλα πολυβολεία, πυροβολεία, παρατηρητήρια και έσπειρε πανικό και σύγχυση σε εχθρικά στρατόπεδα. Πολλά γράφτηκαν για την ευστοχία θρύλων, όπως ο Σουλιώτης Ταγματάρχης Πυροβολικού, Δημήτρης Κωστάκης [σε καταυλισμό Ιταλών, η “κατά παραγγελία” βολή του τίναξε τα καζάνια στον αέρα].
Όλες οι Πυροβολαρχίες είχαν τα κατορθώματά τους. Παρ’ όλα αυτά, το Πυροβολικό της εποχής εκείνης θα ήταν τυφλό, αν δεν είχε βοήθεια από Παρατηρητήρια, που εκτιμούσαν τη θέση των βλημάτων που είχαν ήδη πέσει, για να δώσουν διορθώσεις για την πορεία καινούργιας βολής ή ομοβροντίας.
Πρωτοείδαμε ένα μικρό τμήμα του Παρατηρητήριου, όταν αρχίσαμε να ανεβαίνουμε τα σκαλιά που οδηγούν στην Πίνδο. Ανακαλύπτουμε την παρουσία του και τη σημασία του, όταν ερχόμαστε σε τέτοια οπτική γωνία, ώστε να το συνδέσουμε με το θέμα του Πυροβολικού. Το θέμα αυτό το έχω αναπτύξει έτσι, ώστε να είναι διάλληλο με τους “Κλέφτες και Αρματολούς” και συνάλληλο με τα θέματα “Καλπάκι” και “Γράμμα απ’ το Αλβανικό μέτωπο”. Έχω δημιουργήσει μια μικρή χαράδρα και έχω τοποθετήσει το θέμα αυτό μέσα σε ένα κοίλωμά της.
Το παρατηρητήριο είναι πρόχειρο, έχει γίνει με “πέτρες” φτιαγμένες από πανί, λινάτσα, φελιζόλ και γύψο. [Από ντόπια υλικά κατασκευάζονταν τα παρατηρητήρια της εποχής, κυρίως πέτρες και λίγα ξύλα. Απλά στην κατασκευή τους, για να γίνονται γρήγορα και έξυπνα ως προς τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονταν, για να μη δίνουν στόχο.] Πλακαριές από τέτοιες πέτρες, δημιουργούν μεγάλο μέρος της γενικότερης σύνθεσης της Πίνδου. Η στρωματογραφία είναι σχεδόν η ίδια, με ελάχιστες παραλλαγές για να ξεκουράσω το μάτι.
Θέλοντας να κάνω διάλογο ανάμεσα σε ανοιχτές (Γυναίκες της Πίνδου, Πυροβολικό, Παρατηρητήριο, πηγή) και κλειστές φόρμες (βράχια, καμουφλαρισμένες έξοδοι κινδύνου, σκάλες), αναπτύσσω το θέμα του Πυροβολικού απέναντι απ’ τις “Γυναίκες της Πίνδου”. Στο σύνολό τους, οι όγκοι είναι μεγάλοι και πιέζουν τον επισκέπτη. Αφήνω λοιπόν μεγάλο άνοιγμα (στέγη κτιρίου = ουρανός Γυναικών Πίνδου) και σε ύψος που είναι αρμονικά ανάλογο με την απόσταση μεταξύ στέγης – βάσης του κτιρίου, δημιουργώ το άνοιγμα του θέματος, για ν’ αναπνεύσει ο χώρος πιο καλά.
Εξωτερικά, το άνοιγμα είναι τσιμεντένιο και σκαλισμένο ανάλογα. Εσωτερικά δε, ο χώρος δημιουργήθηκε από (τα γνώριμα πλέον και σε σας υλικά…) λινάτσα, κόλλα και γύψο. Σ’ αυτό το χώρο, ένα πυροβόλο διαμετρήματος 75 χιλιοστών, προετοιμάζεται από φαντάρους για να ρίξει την επόμενη βολή του. Ένας απ’ αυτούς που πολέμησαν τότε, ήταν και ο αδερφός μου Βασίλης (το μόνο απ’ τα αδέρφια μου που μου συμπαραστάθηκε πάντα), το 1940.»
Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994