«Στις 21 Φλεβάρη του 1913, τα απελευθερωμένα Γιάννενα είχαν ήδη κλείσει πάνω από 480 χρόνια σκλαβιάς. Σκλαβιά που έφυγε με το πάτημα του Ελληνικού στρατού, μετά από σκληρές μάχες που κράτησαν πάνω από τέσσερις μήνες συνολικά.

Βλέποντας τη Θεσσαλονίκη να έχει ήδη περιέλθει στα χέρια των Ελλήνων, ο διοικητής του Τούρκικου στρατού στα Γιάννενα, Εσάτ-πασάς, αναθέτει στον υφιστάμενό του Βε(χ)ήπ-μπέη (αρχηγό του πυροβολικού), να ενισχύσει την (ήδη πολύ δυνατή) άμυνα της πόλης και των κομβικών σημείων γύρω απ’ αυτή. Τα αρχικά σχέδια είχε εκπονήσει ο Γερμανός στρατηγός Κόλμαρ φον ντερ Γκολτς, το 1909.

Πιο σημαντικά απ’ όλα τα οχυρωματικά έργα, ήταν αυτά που κατασκευάστηκαν στο Μπιζάνι. Πολυβολεία, καλά προστατευμένα, ήταν η τελευταία γραμμή που ανέκοπτε την είσοδο των Ελληνικών στρατευμάτων. Πολλοί Έλληνες έχασαν τότε τη ζωή τους μαχόμενοι ενάντια σε τέτοια “αόρατα” πολυβολεία, όπως αυτό που με πίκρα ονόμασαν “Σκύλλα”. Κι ακόμη περισσότεροι υπέφεραν απ’ το τρομερό κρύο, τα χιόνια, τις ασταμάτητες βροχές και άλλες κακουχίες.

Αναφέρεται, ότι με τη βοήθεια ενός προσώπου, του οποίου το πραγματικό όνομα δεν είναι επιβεβαιωμένο (Νικολάκης Εφέντης), τα σχέδια ήρθαν στα χέρια των Ελλήνων αξιωματικών. Οι Έλληνες κινούνται έξυπνα και μετά από ισχυρές επιθέσεις από το πυροβολικό τους, οι πρώτες γραμμές άμυνας συντρίβονται. Ακολουθεί η υποχώρηση Τουρκικών στρατευμάτων και η ταχύτατη προέλαση των Ελληνικών. Έχοντας επιδείξει απίστευτη αντοχή, τόλμη, κουράγιο και προπαντός αυτοθυσία, ο Ελληνικός στρατός καταφέρνει τελικά να αποσπάσει, απ’ τον Εσάτ-πασά, αναίμακτη παράδοση της πόλης. Όσοι θυμούνται βέβαια, θα αναλογιστούν πόσο αναίμακτη ήταν. όταν κλοπές, λεηλασίες και βανδαλισμοί, άφησαν το βράδυ εκείνο πίσω τους μια πόλη αγνώριστη…

Στις 21 Φλεβάρη του 1913, περίπου 30.000 Τούρκοι στρατιώτες, 1.000 αξιωματικοί, μαζί με 120 πυροβόλα, καθώς και ικανό αριθμό πολυβόλων, ντουφεκιών και πυρομαχικών, παραδόθηκαν. Εκτός απ’ τη λευτεριά της πόλης, σημαντικότατο ήταν το ότι αυτή η θρυλική γενιά Μπιζανομάχων, ανέθρεψε τη γενιά του 1940 και της άφησε παρακαταθήκη τα έργα της και τις θυσίες της.

Η σύνθεση που δημιουργώ είναι συμβολική. Σκοπό έχει να δείξει τα απόρθητα οχυρά, τα οποία βλέπουμε μέσα από ένα παρατηρητήριο. Θέλω να κάνω μια έμμεση αναφορά (με τη φωτογραφία στο βάθος), στις απαίσιες καιρικές συνθήκες, που κόστισαν τόσο πολύ στα στρατεύματά μας.

Έχτισα με τούβλα και τσιμέντο τη μικρή αυτή κοιλότητα και αμέσως μετά τη φορμάρισα ο ίδιος. Φρόντισα να δώσω χρώματα ανάλογα με τη σύνθεση που ακολουθεί, παίρνοντας βλάστηση απ’ τα ίδια τα οχυρά (που βρίσκονται λίγο πιο ψηλά απ’ το χώρο του Μουσείου).

Η Ελληνική σημαία είναι όρθια, για να συμβολίζει τη νίκη του Ελληνικού Στρατού, τότε, στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912–1913.»

Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994