«Κανένα Έθνος, μέσα στην παγκόσμια Ιστορία, δε φαίνεται μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς, να ελευθερώνεται μόνο του. Είναι ένα θαύμα, ένα φαινόμενο που δεν απαντάται πουθενά στην ιστορία όλου του κόσμου, είναι παρέκκλιση Ιστορική. Από την αρχή μέχρι το τέλος, συγκινεί όλο τον κόσμο ο ηρωισμός, τα κατορθώματα και οι θυσίες του. Και όμως, αυτό το θαύμα, έγινε χάρη στα ιδανικά μας. Ζήσαμε σα φυλή, θεμελιώσαμε Έθνος και αναπτύξαμε Ελληνική Φυσιογνωμία. Κράτησε μέσα του ο Έλληνας τη Θρησκεία του, την Παράδοση, κράτησε την Ιστορία χιλιάδων χρόνων.

Ο κατακτητής δε μπόρεσε να σβήσει την ταυτότητα του Έλληνα, μ’ όλες τις σφαγές, τις καταπιέσεις, τους εξανδραποδισμούς, τα παιδομαζώματα (περίπου 1.000.000 Ελληνόπουλα από 6 έως 15 ετών, πάρθηκαν ή αρπάχτηκαν απ’ τους Τούρκους για να γίνουν Γενίτσαροι).

Χρειάστηκε τόλμη και αρετή η Ανάσταση του Γένους. Την είχαν αυτοί, η μια χούφτα αγωνιστές του 1821. Αυτοί οι ολίγοι, πολέμησαν με τους πολλούς της Τουρκικής Αυτοκρατορίας, που τη φοβόταν όλοι οι στρατοί της Ευρώπης. Έφεραν νίκες ασύλληπτες, σε στεριά και θάλασσα. Οι πρωτεργάτες και ο Λαός, πλήρωσαν με το αίμα τους.

Ο Λαός που πίστευε σε Ιδανικά, έκαμε το κίνημα των ένοπλων ανταρτών: των Κλεφτών. Αυτός ήταν ο πυρήνας της Επανάστασης, αυτοί οι λεβέντες, τα άξια παλικάρια, οι ατρόμητοι Αρματολοί και Κλέφτες. Τ’ αρματωμένα χέρια της Επανάστασης, ήταν και η ψυχή της. Σ’ αυτούς στηρίχτηκε ο πρωτομάστορας της Λευτεριάς, Ρήγας Φεραίος.

Η Επανάσταση του 1821 ήταν πανεθνική, σε στεριά και θάλασσα. Νίκες από το Βαλτέτσι στη Τριπολιτσά, από την Αλαμάνα στη Γραβιά, από το Μανιάκι στο Σούλι, στο Μεσολόγγι, στα Σάλωνα, από την Χίο στην Τένεδο,… Οι Έλληνες με άρματα, γράμματα και πάνω απ’ όλα ψυχή και ιδανικά, έδειξαν ότι μπορούν να αποτελέσουν συνέχεια της πλούσιας σε Ιστορία και Πολιτισμό Παράδοσης, που παρέλαβαν.

Η Φιλική Εταιρεία έδωσε το σύνθημα στο Μοριά, ν’ ανάψει το σπινθήρα της Επανάστασης κι ακούστηκε απ’ όλους τους Έλληνες μια φωνή: “Ελευθερία ή Θάνατος”»

Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994